Δολοφονία Ρόκε Ντάλτον: Τι δυστυχής ποιητής που ήμουν

Γιατί δολοφονούνται οι ποιητές; Και με ποιον τρόπο; Που; Και για ποιον λόγο; Μα καλά, δεν είναι πασίγνωστο ότι έτσι κι αλλιώς οι ποιητές είναι οι λιγότερο θνητοί ανάμεσα σε όλους τους θνητούς; Όπως κι ότι το να σκοτώνεις ποιητή θεωρείται θανάσιμο αμάρτημα σχεδόν σε όλες τις γνωστές θρησκείες;

Έφτασα στην επανάσταση μέσω της ποίησης.
[Αλλά] Τώρα πια είναι αργά. Τώρα η τρυφερότητα δεν φτάνει. Έχω δοκιμάσει τη γεύση της μπαρούτης.
Ρόκε Ντάλτον (1935-1975)

Στις 10 Μαΐου του 1975 η αντάρτικη οργάνωση Επαναστατικός Λαϊκός Στρατός (ERP) του Ελ Σαλβαδόρ δήλωνε στην προκύρηξή της ότι ο ποιητής Ρόκε Ντάλτον εκτελέστηκε γιατί «ενώ ήταν μέλος της οργάνωσης, συνεργαζόταν με τις μυστικές υπηρεσίες του εχθρού». Η εκδοχή αυτή, ουδέποτε έπεισε τον κόσμο που αποτελούσε τη βάση της αντάρτικης οργάνωσης. Και στάθηκε η αιτία για μία από τις πιο σημαντικές διασπάσεις του κινήματος ενάντια στις διαδοχικές στρατιωτικές δικτατορίες που κυβερνούσαν το Ελ Σαλβαδόρ από τη δεκαετία του ’30.

Στις 10 Μαΐου του 1975 ο Ρόκε Ντάλτον (Roque Dalton) ήταν σαράντα χρονών, ευρύτατα γνωστός ως ποιητής, μα και ως μυθιστοριογράφος και συγγραφέας πολλών εξαιρετικών δοκιμίων για την ιστορία του Ελ Σαλβαδόρ. Είχε προφτάσει να βραβευτεί με το Βραβείο Ποίησης Casa de las Américas (1969), καθώς και με άλλα πολλά σχετικά βραβεία της Κεντρικής Αμερικής. Η ποίησή του ήταν μια ποίηση πολιτική, λαϊκή, ευφυής, κι εξόχως δηκτική απέναντι στην ««αγωνιστική απαίτηση»» που ήθελε τα έργα τέχνης να υποτάσσονται ιδεολογικά στο καλλιτεχνικό ρεύμα του σοσιαλιστικού ρεαλισμού. Ανυπότακτη και αντισυμβατική, η ποίηση του Ρ. Ντάλτον δεν υπηρέτησε τυφλά τις κομματικές γραμμές, ούτε προσπάθησε να χωρέσει στα καλούπια που περιορίζουν τους διανοούμενους σε απλά φερέφωνα του λόγου των κομματικών οργάνων. Ο ποιητής Ρ. Ντάλτον στάθηκε ενάντια στην πειθαρχία που επέβαλλε η κεντρική καθοδήγηση, και αμφισβήτησε έντονα τον «ιερό» της χαρακτήρα σαρκάζοντας την κομματική γραφειοκρατία:

Οι γραφειοκράτες κολυμπάνε σε μια θάλασσα ταραγμένης βαρεμάρας. Με τη φρίκη των χασμουρητών τους είναι οι πρώτοι δολοφόνοι της τρυφερότητας. Καταλήγουν να αρρωστήσουν απ’ το συκώτι τους και πεθαίνουν κρεμασμένοι στα τηλέφωνα.

Ο Ρ. Ντάλτον εκτιμήθηκε απ’ τους συγχρόνους του για τη συνέπεια, το πείσμα του, το ήθος του, την ανθρώπινη ζεστασιά του, τη διαφάνεια της δημόσιας ζωής του. Το 1973, μετά την εκλογική νοθεία στο Ελ Σαλβαδόρ, εγκατέλειψε τη μακρά περίοδο εξορίας του (και άφησε ατέλειωτο ένα μυθιστόρημά του), για να ενταχθεί στον ένοπλο αγώνα της απελευθέρωσης ως μέλος του Επαναστατικού Λαϊκού Στρατού.

Στις 10 Μαΐου του 1975, η εκτέλεσή του προκάλεσε στο Ελ Σαλβαδόρ, στο Μεξικό και στην Αβάνα, στο Μπουένος Άιρες και στη Λίμα, πόνο και οργή ενάντια σ’ αυτούς που τον δολοφόνησαν στο όνομα της… καθαρότητας της επανάστασης. Η γελοία αιτιολόγηση της εκτέλεσής του καταμαρτυρεί την πιο κοινότοπη αλήθεια: οι Ηγεσίες –όποιες κι αν είναι αυτές– είναι αδίστακτες· σφίγγουν το λαρύγγι και στραγγαλίζουν τις… «παράφωνες» φωνές:

Στο λαρύγγι ενός μπεκρή πεθαμένου, μένουν κολλημένες οι λέξεις που περιφρόνησε η ποίηση. Εγώ τις σώζω με τα χέρια ενός φαντάσματος, με χέρια ευλαβικά πάει να πει. Και να τις αγαπάτε σας λέω.

Στον πρόλογο μιας συλλογής ποιημάτων που δημοσιεύτηκε ένα χρόνο μετά το θάνατό του, ο ανώνυμος ανθολόγος συνόψιζε τις σκέψεις όλων εκείνων που γνώρισαν ζωντανό τον Ρόκε Ντάλτον:

Μια τρομερή επιδημία θερίζει μερικές φορές τις γραμμές μας. Ασθένεια που μας εμποδίζει να εκτιμήσουμε την προσωπική ιστορία, την πολιτική και πολιτιστική ιστορία ενός ποιητή. Μια συκοφαντία επινοείται για να λυθούν πολιτικές διαφορές. Για να τον σκοτώσουν, έπρεπε να ξεχάσουν εκείνα τα απογεύματα που τραγουδούσε μεξικάνικα κορίδος με τη συνοδεία της κιθάρας του στο σπίτι της εξορίας στην Αβάνα. Έπρεπε να ξεχάσουν τις σελίδες του μυθιστορήματός του Τι δυστυχής ποιητής που ήμουν. Έπρεπε να ξεχάσουν τις θαυμάσιες δραπετεύσεις του από τις φυλακές του Ελ Σαλβαδόρ. Έπρεπε να ξεχάσουν το παιχνιδιάρικο βλέμμα του, τις αγωνιώδεις του αντιφάσεις αν πρέπει να συνεχίσει το έργο του ως αριστερός διανοούμενος ή να ενταχθεί στον ένοπλο αγώνα. Και μάλλον τον ξέχασαν, ή ίσως απλώς να μην τον γνώρισαν, γιατί οι άνθρωποι αυτοί θεωρούν ότι η σκέψη της επανάστασης φτιάχνεται με εγχειρίδια και όχι με ποιήματα. Μονάχα η βάρβαρη σκέψη, η πιο πρωτόγονη και άγρια θρησκευτική νοοτροπία, μπορεί να καταλήξει στην άποψη ότι είναι πράκτορας της CIA ο άνθρωπος που έγραψε αυτά τα λόγια:

Αγαπητοί φιλόσοφοι, αγαπητοί προοδευτικοί κοινωνιολόγοι, αγαπητοί κοινωνικοί ψυχολόγοι, μη μας πρήζετε άλλο με την αποξένωση, εδώ όπου το χειρότερο κακό είναι μια ξένη χώρα…

Στις 10 Μαΐου του 1975 το αντάρτικο του Ελ Σαλβαδόρ διασπάστηκε άγρια, ενώ η Αριστερά της Λατινικής Αμερικής κατέγραψε διπλή απώλεια: ποιητή και αγωνιστή. Η τρυπημένη από σφαίρες σωρός του δε βρέθηκε ποτέ.

———————————————————————————————————————————————————————

Μια πολύ ενδιαφέρουσα παρουσίαση του Ρ. Ντάλτον θα βρείτε εδώ. Μεταφρασμένα του ποιήματα βρίσκονται εδώ. Για τις πληροφορίες του κειμένου χρησιμοποιήθηκαν μεταξύ άλλων, οι διάφορες αναφορές στον Ρόκε Ντάλτον που βρίσκονται «από δω κι από κει» στα βιβλία του μεξικανού συγγραφέα αστυνομικών Π. Ι. Τάιμπο II.