Πριν το «Drive», το βίαιο σύμπαν του N. W. Refn

O Nicholas Winding Refn επί το έργον

Μια ρετροσπεκτίβα του πιο «άγριου» σκηνοθέτη της Βόρειας Ευρώπης –και όχι μόνο-, Nicholas Winding Refn.

O Ryan Gosling σμπαραλιάζει το χέρι κάποιου με ένα σφυρί, ο Ryan Gosling τσακίζει το κεφάλι κάποιου κάτω από τις μπότες του, ο Ryan Gosling πνίγει τον αντίπαλό του μέσα σε αλμυρό νερό –με το βραδινό φωτισμό να δίνει διαστάσεις θαλασσινού λυρισμού στη σκηνή. Το νέο-νουάρ –αν και εκπληκτικά «χρωματιστό»- “Drive” (2011) αγαπήθηκε πολύ, ελάχιστα πολεμήθηκε παρά την άγρια βία του, σίγουρα δεν πέρασε απαρατήρητο. Και εκτόξευσε τον Δανό Nicholas Winding Refn σε αστέρα πρώτου μεγέθους του σκηνοθετικού στερεώματος.

Στο ενδιάμεσο, όμως, είχε κυλήσει πολύ νερό στο αυλάκι του βρώμικου, βίαιου και υπερβολικά ρεαλιστικού σινεμά του. Ίσως το γεγονός πως αποβλήθηκε από την American Academy of Dramatic Arts θα έπρεπε να μας έχει προϊδεάσει για την μετέπειτα πορεία του ως καλλιτέχνη. Άλλωστε δεν «εκδιώχθηκε» λόγω αδιαφορίας ή απουσιών. Αλλά επειδή –σε λεκτική διαμάχη με καθηγητή- χρησιμοποίησε ως επιχείρημα ένα ιπτάμενο θρανίο. Που ο ίδιος πέταξε.

Η αυτοαναφορικότητα στις ταινίες του είναι μάλλον υποβόσκουσα. Το συγκεκριμένο όμως συμβάν με το έπιπλο το βλέπουμε και κινηματογραφημένο. Στη βασιζόμενη σε αληθινή ιστορία μαύρη –ο Θεός να την κάνει- «κωμωδία» του 2008 ονόματι “Bronson”. Μια cinemascope αφήγηση των περιπετειών του βιαιότερου εν Βρετανία κατάδικου. Τόσο τρελού και πωρωμένου με το ξύλο που κάποια στιγμή η κυβέρνηση αναγκάζεται να τον αφήσει ελεύθερο –γιατί τις κοστίζει άπειρα λεφτά με τις παλαβομάρες και τα σκηνικά που προκαλεί. Έχω την αίσθηση δε πως αποτελεί και τη μοναδική ταινία του όπου το πικρό χιούμορ παίζει σημαίνοντα ρόλο. Στο υπόλοιπο έργο του απουσιάζει ακόμα και αυτό –χάριν του απόλυτου και ψυχαγωγικά ψυχοφθόρου ρεαλισμού του.

Στιλιστικά άρτιος δημιουργός πετυχαίνει μαγευτικές εικόνες –ακόμα και όταν χάνετε μέσα στους διαδρόμους του μυαλού του. Στο Valhalla Rising (2009) συναντά ξανά το alter ego του μπροστά από τις κάμερες, Mads Mikkelsen, σε ένα έργο που εμπνέεται από τις άγριες μέρες του Βορρά και τα τελευταία χρόνια των Vikings. Στα μάτια μου αποτελεί ίσως την πιο πιστή, από πλευράς εικόνων, μεταφορά της μεσαιωνικής σκανδιναβικής ιστορίας επί οθόνης. Το σενάριο όμως τον προδίδει και τα κενά του αφήνουν –νομίζω- ακόμα και τους πιο ένθερμους υποστηρικτές του –σαν και του λόγου μου- ανήμπορους να τον υποστηρίξουν.

Η ταινία όμως παραμένει ένα «οπτικοακουστικό έπος» όπως και το “Drive”. Με τη διαφορά ότι το δεύτερο είναι και ένα πραγματικά καλό έργο που δε σε αφήνει αμέτοχο ή αδιάφορο συναισθηματικά. Έχω την αίσθηση ότι ο ρόλος του «συνεσταλμένου stuntman που μόνο η βία του απομένει για να τη βγάλει καθαρή» Gosling έχει αποτυπωθεί ήδη ως μια αιώνια περσόνα για το σινεμά. Και, αν και θεωρώ πως το “Drive” αποτελεί το magnus opus του μέχρι στιγμής, το βίαιο σύμπαν του Refn χτίστηκε, ανδρώθηκε και ταξίδεψε σε όλη την υφήλιο με μια «τύποις» τριλογία στα σοκάκια του υπόκοσμου της Κοπεγχάγης. Με ήρωες dealer της πρέζας και της κόκας.

PUSHER I, II και III

Στα 1996 βγαίνει στις οθόνες το πρώτο “Pusher”. Γραμμική αφήγηση, ξερό στόρι, προβλέψιμη αρκετά πορεία σεναρίου, μουσική που σου τρυπάει την καρδιά, χαρακτήρες γκρίζοι -όσο γκρίζα μπορούν να είναι τα ναυάγια της ζωής. Κακοί μέχρι να εμφανιστούν οι αισχρότεροι από αυτούς διώκτες τους επί σκηνής. Μια Κοπεγχάγη πάντα παρούσα στη σκοτεινιά της, καμία σχέση με την πόλη που έχουμε στο μυαλό μας -όπου το κοινωνικό, ευνομούμενο και συμπονετικό κράτος είναι ο αρχηγός. Χαλασμένοι υποχθόνιοι τύποι από κάθε γωνιά της γης. Μαφίες κάθε είδους, χρώματος και εθνικότητας και η νύχτα να μοιάζει εικοσιτετράωρη. Κοινή συνισταμένη για όλους το εμπόριο ναρκωτικών. Να τους ενώνει και τους χωρίζει μια απελπισία που χτυπιέται σαν άγριο θηρίο μέσα τους.

Στο βασίλειο της πρέζας, η ηρεμία ηχηρά απούσα από τις εκφράσεις των πρωταγωνιστών. Ακόμα και όταν είναι βαριά ναρκωμένοι.

Εδώ δεν υπάρχει φιλία, δεν υπάρχει πραγματική χαρά, δεν υπάρχει εμπιστοσύνη ούτε συγχώρεση. Οι δύο βασικοί ήρωες σαν σκυλιά με τη σκιά μιας αγέλης λύκων στο λαιμό τους.

Τα ίδια –έστω και με πιο καθημερινούς χαρακτήρες και όχι dealers- στο δικό του “Bleeder” του 1999. Τα ίδια, μέσες άκρες, και στο δεύτερο (2004) και στο τρίτο μέρος (2005) της τριλογίας. Που δε θα γυρίζονταν ποτέ εάν ο σκηνοθέτης δεν κινδύνευε να φαλιρίσει. Στην απελπισία του όμως δεν έκανε πίσω. Γύρισε ταινίες με τα ίδια όπλα που το έκανε μια δεκαετία σχεδόν πριν στο ντεμπούτο του. Έμεινε εμμονικά πιστός στις αρχές του.

Βία ανίκατη μάχαν

 Ελκυστικό κανείς δε θα μπορούσε να πει το προηγούμενο mini παραλήρημά μου. Αστείο είναι δε το γεγονός πως ο σκηνοθέτης «κρατάει» από οικογένεια κινηματογραφιστών που έτρεφε μεγάλη αγάπη για το γαλλικό «νέο κύμα», αν και ο ίδιος –διαπράττοντας μια αντιδραστική γονεοκτονία- θέλησε να ασχοληθεί με το σινεμά την ημέρα που παρακολούθησε το “Texas Chainsaw Massacre” (1974). Τελικά, πιθανόν και να εγείρεται το ερώτημα «τι καλό μπορεί να βγει από όλη αυτή τη βία των ταινιών του»;

Η βία όμως στο σινεμά του Refn, ιδιαίτερα στην τριλογία του, δεν υμνείται –απλά καταγράφεται. Δεν υπάρχουν μαφιόζοι ηρωοποιημένοι, αυτοί δεν είναι έμποροι ναρκωτικών λουσμένοι στην άχλη του κινηματογραφικού μύθου. Αυτοί εδώ είναι τύποι που σηκώνουν την τρίχα κάγκελο γιατί σου θυμίζουν πως υπάρχουν, είναι εκεί έξω, αναπνέουν δίπλα σου στη στάση του μετρό. Οι σκηνές είναι πιο ζωντανές και από ντοκιμαντέρ. Και οι χαρακτήρες δεν κάνουν ποτέ τίποτα λιγότερο ή περισσότερο από αυτό που συμβαίνει καθημερινά πίσω από τις «χρωματιστές» κουρτίνες του φαινομενικά καθωσπρέπει «επίγειου» κόσμου. Γιατί στον υπόκοσμο η ζωή αξίζει λιγότερο από ένα κιλό πρέζα και η μόνη ευτυχία που υπάρχει είναι να βγει κανείς ζωντανός. Σίγουρα σαν σκηνοθέτης ακροβατεί με το μέτρο, και εάν δεν έχετε ατσάλινο στομάχι μη δείτε τα τελευταία λεπτά του τρίτου “Pusher”, όμως ενδιαφέρεστε να παρακολουθήσετε ιστορίες από τις εσχατιές των ανθρώπινων κοινωνιών ο Refn μπορεί να σας τις προσφέρει.

Και μάλιστα στην τριλογία του το κάνει χωρίς τα σκηνοθετικά τερτίπια και τις λυρικές εξάρσεις του “Drive”. Μεταφέροντας, απλά, την απάνθρωπη πραγματικότητα του υπόκοσμου των ναρκωτικών όσο πιο ανόσια και ρεαλιστικά γίνεται –στις οθόνες σας.

————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————–

Διαβάστε επίσης:

Φανέρωσε μου τη μάσκα που κρύβεις

Exit life, Enter night